به یاد فردوسی و خیام

به نام خداوند جان و خرد

در پایان اردیبهشت ماه دوروز مهم است که در تقویم ما خود نمایی می کند یکی بزرگداشت فردوسی در بیست و پنجم و دیگری بزرگداشت خیام روز بیست و هشتم این ماه همیشه زیبا.

می گویند همیشه مردانی به جهان می آیند تا تاریخ یک قوم رابرای همیشه روشن نگاه دارند و این دو ابر مرد از آنانند.این دوروز فرخنده را تبریک می گویم و به همین مناسبت از هریک ابیاتی را تقدیم می کنم. شاد بمانید.

بیا تاجهان را به بد نسپریم                  به کوشش همه دست نیکی بریم

نباشد همی نیک و بد پایدار                 همان به که نیکی بود یادگار

همان گنج و دینار و کاخ بلند                 نخواهد بدن مر تورا سودمند

سخن ماند از تو همی یادگار                سخن را چنین خوار مایه مدار   فردوسی

 ای دل غم این جهان فرسوده مخور        بیهوده نئی غمان بیهوده مخور

چون بوده گذشت و نیست نابوده پدید     خوش باش غم بوده و نابوده مخور   خیام

فرهنگ ایران زمین به روایت بزرگان

فرهنگ ایران زمین به روایت بزرگان

گزینوفون می‌نویسد:

 

مطلب فوق برگرفته شده از سایت www.Irantarikh.com می باشد.

ادامه نوشته

جدیدترین شیوه ی ارجاع متن و فهرست منابع APA

به نام خداوند جان و خرد

در منبع نویسی متون علمی به نکات زیر باید توجه کرد:

APA

ادامه نوشته

چند داستان جالب

چند داستان جالب

مــــــــــرد کــــــــــــــــــــور!

روزي مرد کوري روي پله‌هاي ساختماني نشسته و کلاه و تابلويي را در کنار پايش قرار داده بود. روي تابلو خوانده مي شد: «من کور هستم لطفا کمک کنيد.»

ادامه نوشته

معنی درس های ادبیات سوم 1

 افلاک، حریم بارگاهت

ادامه نوشته

نمونه سؤالات امتحان نهایی

سؤالات امتحاني خـــرداد 80 1_ در طاعت و مطاوعت او روزگار گذاشتندی ( معنی واژه ) 2_ قضای آسمانی مرا در این ورطه کشید ( معنی ) خـــرداد 81 1_ والا طاعنان مجال وقیعت یابند. ( معنی ) 2_ قضای آسمانی مرا در این ورطه کشید ( معنی ) 3_ با توجه به درس « از ماست که بر ماست » در بیت زیر « عقاب » نماد چه کسی است ؟ ( خود آزمایی )       روزی ز سر سنگ عقابی به هوا خاست       و اندر طلب طعمه پر و بال بیاراست خـــرداد 82 1_ چون او را در بند بلا بسته دید زه آب دیدگان بگشاد و بر رخسار جوی ها براند ( معنی ) 2_ من از مثل این واقعه ایمن نتوانم بود ( معنی ) 3_ موش بدین سخن التفات ننمود. ( معنی واژه ) 4_ چه کسی کتاب « کلیله و دمنه » را به فارسی ترجمه کرد ؟ ( دانش ادبی ) 5_ قصیده سرای توانایی قرن پنجم که قصاید تعلیمی فراوانی سروده است، کیست؟ (دانش ادبی) خـــرداد 83 1_ چون ایشان حقوق مرا به طاعت و مناصحت بگزاردند، مرا نیز از عهده ی لوازم ریاست بیرون باید آمد ( معنی ) 2_ با توجه به بیت به سؤالات طرح شده پاسخ دهید : ( درک مطلب ) بر بال عقاب آمد آن تیر جگر دوز                  وز ابر مر او را به سوی خاک فرو کاست الف) مراد از « تیر جگر دوز » چیست ؟ ب) مراد از« فرو کاست » در مصرع دوم چیست ؟ 3_ اهمال جانب من جایز نشمری ( معنی واژه ) خـــرداد 84 1_ اهمال جانب من جایز نشمری ( معنی ) 2_ زاغی بر درختی گشن خانه داشت. ( معنی واژه ) 3_ مقصود از عبارت « مرا نیز از عهده ی لوازم ریاست بیرون باید آمد و مواجب سیادت را به ادا رسانید » چیست ؟ ( خود آزمایی ) خـــرداد 85 1_ صیّاد شادمان گشت و به تگ ایستاد، تا ایشان را در ضبط آرد و کبوتران اضطرابی می کردند و هر یک خود را می کوشید ( معنی 2_ « نا گه ز کمینگاه یکی سخت کمانی           تیری ز قضای بد بگشاد بر او راست. » با توجه به بیت : ( درک مطلب) الف) مقصود از « سخت کمان » چیست ؟ ب) مفهوم « بگشاد بر او راست » را بنویسید؟ خـــرداد 86 1_ می ترسم که اگر از گشادن عقده های من آغاز کنی ، ملول شوی و بعضی از ایشان در بند بمانند. (معنی کنید) 2_ والا طاعنان مجال وقیعت یابند. (معنی لغت) 3_مفهوم کلی مصراع دوم بیت زیر چیست؟ (خودآزمایی) بر راستی بال نظر کرد وچنین گفت       امروز همه روی جهان زیر پر ماست 4_ در بیت«درفشان لاله در وی چون چراغی / ولیک از دود او بر جانش داغی» «مشبه» کدام کلمه است؟ (دانش ادبی) الف) لاله       ب) چراغ        ج) دود       د) جان  5_کتاب«کلیه و دمنه» را چه کسی از عربی به فارسی برگردانید؟ (دانش ادبی)

نمونه سؤال ادبیات

  به نام خداوند جان و خرد 

آزمون ادبیات سوم  بهمن 89

الف) ابیات و عبارات زیر را معنی کنید. 1 - صياد پيش آمد و جال باز كشيد و حبه بينداخت . 2-گفت : اين پروانه در كار است و بس. 3- طاعنان مجال وقيعت يابند . 4-كبوتران اشارت او را امام ساختند و راه بتافتند- 5- كانجا چو پيك بسته قبا مي فرستمت. 6- خاك سيه بر سر او كز دم تو تازه نشد                              يا همگي رنگ شود يا همه آوازه شود   8- دست هوا به رشته ي جان بر گره زده است                     نزد گره گشاي هوا مي فرستمت ب) درک مطلب 1-"مرا تا عشق صبر از دل برانده است                                      بدين اميد جان من بماند ه است " با توجه به بيت : الف " گوينده ي بيت كيست ؟ ب" عاشق  به چه اميدي زنده است ؟ 2- بيت " آن كه شد هم بي خبر هم بي اثر                  از ميان جمله او دارد خبر" به كدام مرحله ي عرفان اشاره دارد ؟   3- مقصود از بيت " روي كسي سرخ نشد بي مدد لعل لبت             بي تو اگر سرخ بود از اثر غازه بود " چيست ؟   4- مقصود از مصراع دوم بيت " بر راستي بال نظر كرد و چنين گفت         امروز همه روي  جهان زير پر ماست " چيست ؟   5- زه آب ديدگان بگشاد  يعني چه ؟ 6-ارتباط معنايي بيت "  فسانه گشت و كهن گشت حديث اسكندر             سخن نو آر كه نو را حلاوتي ست دگر"  با بيت :                                      "هين سخن تازه بگو تا دو جهان تازه شود            وارهد از  حد جهان بي حد و اندازه شود"  بنويسيد .   7- " نبيني باغبان چون گل بكارد                 چه مايه غم خورد تا گل بكارد " بر چه چيزي تكيه دارد ؟ 8- با توجه به بيت " شقايق بريكي پاي ايستاده                         چو بر شاخ زمرد جام باده"  كدام قسمت شقايق به زمرد تشبيه شده است ؟ چرا؟ 9 -در نظر شا عر چه وجه تشابهي بين شقايق با زمرد و جام باده وجود داشته است ؟     10-"راز نهان دار و خموش ور خموشي تلخ بود /  آنچه جگر سوزه بود باز جگر سازه شود"بر چه مفهوم مهم عرفاني تاٌ كيد دارد؟(5/0) 11- مفهوم كلي بيت"نسوزد جان من يكباره در تاب / كه اميدت زند گه گه بر او آب "را بنويسيد.(5/0) با توجه به بيت "دست هوا به رشته ي جان بر گره زده است /  نزد گره گشاي هوا مي فرستمت"منظور گره گشاي هوا كيست؟ و چرا شاعر صبحدم را نزد وي مي فرستد؟(5/0) 12- "هركه شدت حلقه ي در زود برد حقه ي زر /   خاصه كه در باز كني محرم دروازه شود"شرط وصول وارتباط با محبوب چيست؟ ودر چه صورت محرميت ايجاد مي شود؟(5/0) 13- مقصود از جمله ي"مرا نيز از عهده ي لوازم رياست بيرون بايد آمد و مواجب سيادت را به ادا رسانيد."چيست؟(5/0)   پ) معني ومفهوم واژگان صياد شادمان شد و گرازان به تگ ايستاد .. ناگه ز كمين گه يكي سخت كماني /   تيري زقضاي بد بگشاد بر او راست ، در مضيفي طالب شمع آمدند . گهي از خار او دستش خليده . اختلاف صيادان در آن جا متواتر .  موشي بود با دهاي  تمام.     ت) دانش هاي ادبي 1- اثري به نثر واثري به نظم از عطار بنويسيد . 2- با توجه به بيت دو آرايه بنويسيد. " راز نهان دار و خموش ور خموشي تلخ بود            آن چه جگر سوزه بود باز جگر سازه شود "   3- كليله و دمنه اولين بار به چه زباني ترجمه شد؟ 4-ويس و رامين اثر كيست ومربوط به چه قرني است؟    5- در بيت" درفشان لاله در وي چون چراغي  /     وليك از دود او بر جانش داغي" دو ركن اصلي تشبيه را در آن مشخص كنيد.(5/0) 6- حسان عجم لقب كدام شاعر است؟(25/0) 7 محوري ترين پيام درس كبوتر طوقدار چيست ؟                               "

  اگر انسان ها به آفتاب عادت نكنند آن وقت زندگي هميشه زيباست.  "                                                                                                                                                                     سربلند باشید                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             م.امینی

ما هم چنان در اول وصف تو مانده ایم 3

ـ « را » در اطفال شاخ را :  فک اضافه است بنابراين اطفال مضاف اليه براي سراست .

ـ « به قدوم » به معني « به واسطه » و « به خاطره » است بين « نهاده و گرفته » سجع متوازي است ـ بين « قباي سبز ورق » « اطفال شاخ » « کلاه شکوفه » تشبيه وجود دارد . وجه شبه در « قبا و ورق » سبز و تازه بودن است .

ـ در برگرفته : بر تن کرده  ، پوشانده .   قُدوم : باز آمدن از سفر     موسم ريبع : هنگام بهار

ـ عصاره ي تاکي : افشره ، شيره     تاک : درختان انگور         شهد : عسل با موم ، عسل

ـ فايق : برگزيده ، بهترين از هر چيزي ؛ بر روي هم عسل گزيده و عالي

ـ به تربيتش : به واسطه ي پرورش او       باسق : باليده ، بلند  « شده و گشته » سجع مطرّف

ـ خرما و نخل : مراعات نظير         نخل باسق : تلميح دارد : والنخل باسقاتٍ ( سوره ي « ق » آيه ي 10 ) و درخت هاي بلند خرما .

ـ از فرّاش باد صبا ... تا نخل باسق گشته . بيانگر مراحل سرسبز شدن و کمال طبيعت است .

( همان ، صص 198 – 197 )

* ابر و باد و مه و خورشيد و فلک در کارند	تا تو ناني به کف آري و به غفلت نخوري
همه از بهر تو سرگشته و فرمانبردار	شرط انصاف نباشد که تو فرمان بندي 7

ـ ابر و باد ... آرايه ی  مراعات نظير و تشخيص دارد                نان : مجاز از رزق و روزي

ـ به کف آوردن : کنايه از کسب کردن       غفلت : بي خبري از خداوند و به طورغير مستقيم
« ناسپاسي از خداوند » مورد نظر است . ـ بيت به آيات زير اشاره دارد :

1-     و سخر لکم الشمس و القمر دائبين و سخر لکم الليل والنهار ( آيه ي 32 و 33 ، سوره ي ابراهيم )

و خورشيد و ماه ( شب و روز) براي شما مسخّر کرد .

2-     وَ ارسَلنا الرياح لواقع فانزلنا من السماء ماء فاسقيناهکُموهُ وَ ما انتم لَهُ بخازنين ( سوره ي الحجر، آيه ي 22 )

      و ما بادهاي آبستن کننده ي رحم طبيعت را فرستاديم و هم باران از آسمان فرو آورديم ، و با آن آب شما و نباتات و حيوانات شما را سيراب گردانيديم و گر نه شما نمي توانستيد آبهايي براي وقت حاجت خود در هر جاي زمين از کوه و درّه و بيابان و صحرا منبع ساخته و جاري سازيد .

3-     «و الله الذي اَرسل الرياح فتثير سحاباً فسقناهُ الي بلدٍ ميتٍ فاحينا به الارض بعد موتها کذالک  النشور » ( سوره ي فاطر ، آيه ي 9 )

      خداست آنکه بادها بفرستد تا ابرها را بر انگيزد ، و آن ابر را تا به شهر و ديار مرده برانيم ، و با بارانش ، زمين را پس از مرگ ( خزان ) زنده گردانيم ، و حشر و نشر مردگان هم به قيامت همين گونه است .

4-     وَ اما الذين کفرو افلم تکُن ءاَيتي تتلي عليکُم فاستکبرتُم و کنتم قوما مجرمين( سوره ي جائيه  ، آيه ي 31 )

      و امّا آنان که به خدا کافر شدند ( چون ) از شدت عذاب بنالند به آنها گوييم ) آيا بر شما آيات ما را تلاوت نکردند و شما تکبر و عصيان کرديد ومردمي بدکار و مجرم بوديد .

5- الم تروا انَّ الله سخر لکُم ما في السموات و ما في الارض و اسبغَ عليکم نعمه ظهرهَ و باطنهَ و من الناس من يجدلُ في الله بغير علم ٍ و لاهدي و لا کتاب منير . ( سوره ي لقمان ، آيه ي 20 )

     آيا شما مردم به حس مشاهده نمي کنيد که خدا انواع موجوداتي که در آسمان ها و زمين است براي شما مسخر کرده و نعمت هاي ظاهر و باطن خود را براي شما فراوان فرموده ( با وجود اين) برخي از مردم بي خبر از کتاب روشن حق از روي جهل و گمراهي در دين خدا مجادله مي کنند .

همه : مرجع آن ابر و باد و مه و خورشيد و فلک مي باشد         فرمانبردار : مطيع

ـ فرمانبردار و فرمان : آرايه ي اشتقاق       سرگشته : حيران ،ـ شرط انصاف نباشد : شرط و آيين انصاف نيست .

ـ فرمان نبري : فرمان بردن ، اطاعت کردن     قالب دو بيت بالا قطعه است . ( همان ، ص 199)

با ابيات زير ارتباط معنايي دارد :

گفتم اين شرط آدميت نيست	مرغ تسبيح گوي و ما خاموش
بر بساط نکته دانان خود فروشي شرط نيست	يا سخن دانسته گوي ، اي مرد بخرد يا خموش
	( حافظ ، ص 246 )

* در خبر است از سرور کاينات و مفخر موجودات و رحمت عالميان و صفوف آدميان و تتمه ي دور زمان ، محمد مصطفي – صلي الله عليه و آله و سلّم 8. ـ « سرور کاینات و مفخر موجودات ... » تتمه ي دور زمان : همه کنايه از پيامبر (ص) مي باشد .

ـ کائنات : در عربي کائنات يعني موجودات جهان مفتخر : مصدر ميمي ، نازيدن ، افتخار ، در فارسي آنچه بدان فخر کنند ، مايه ي نازيدن

ـ رحمت عاليميان : مايه ي بخشايش بر جهانيان 

ـ تلميح به آيه ي شريفه دارد  : وَ ما ارسلناک َ الا رحمه للعالمين ( سوره ي انبياء ، آيه 107)

  و تو را نفرستاديم مگر به صورت رحمتي براي جهانيان ،ـ صفوف آدميان : برگزيده از افراد بشر 

ـ تتمه ي دور زمان : مايه ي تمامي و کمال گردش روزگار ، باقي مانده ي گردش روزگار

ـ مصطفي : برگزيده  صلي الله .... درود و تحيت خدا بر اوباد . ( همان ، ص 199)

*شفيع مطاع نبي کريم

قسيم جيم نسيم و سيم 9

ـ شفيع ... : او شفاعت کننده ، فرمانروا ، پيام آور ، بخشنده ، صاحب جمال ، خوش اندام ، خوش بو و داراي نشان پيامبري است .

ـ در بيت آرايه ي تنسيق الصفات وجود دارد که صفات پيامبر را پي در پي بيان کرده است .

ـ « قسيم ، جسيم ، نسيم  و وسيم » جناس ناقص           بيت داراي آرايه ي موازنه  مي باشد .

*بلغ العلي بکمالهِ ، کشف الدجي بجماله

حسنُت جميع حضاله ، صلوا عليه و آله10 ِ

ـ بلغ .. به واسطه ي کمال خود به مرتبه ي بلند رسيد و با جمال نوراني خود تاريکي را برطرف کرد. همه ي خوي ها و صفات او زيباست ؛ بر او و خاندانش درود بفرستيد . ـ قسمت اخير مبتني است بر اين جزء از آيه ي شريفه : يا ايها الذين آمنُوا صلُوا عليه ...( سوره ي احزاب ، آيه ي 56 )

« اي کسانيکه ايمان آورده ايد بر او ( پيغمبر ) درود بفرستيد » . 

بين « کماله و جماله » جناس ناقص اختلافي بين « کماله ، جماله ، حضاله » سجع متوازي است .
                                                                                     ( همان ، ص 200-199 )

*چه غم ديوار امت را که دارد چون پشتيبان

چه باک از موج بحر آن را که باشد نوح کشتيبان ؟1^1

ـ بيت تلميح دارد به سرگذشت حضرت نوح (ع) از پيغمبران اولوالعزم ، که سال ها قوم خود را به راه راست دعوت کرد اما آنان از گمراهي دست نکشيدند و دچار طوفاني عظيم شدند . نوح کشتيي ساخت وپيروان خويش و  انبوهي از جانداران را نجات داد .

بيت استفهام انکاري دارد .       ـ ديوار امّت : تشبيه دارد       

ـ « پشتيبان » به معني حمايت کننده که در تناسب با کلمه ديوار به معني « تير چوبي نگه دارنده ديوار » « ايهام تناسب » دارد .

ـ  بین کلمات « موج ، بحر ، کشتيبان » مراعات نظير دارد . ـ موج بحر : استعاره از حوادث               نوح : استعاره از پيامبر (ص)

ـ کشتيبان و پشتيبان : جناس ناقص اختلافي          دربيت واج آرايي مصوت « ا » وجود دارد . ( همان ، ص 200)

* هر گه که يکي از بندگان گنهکار پريشان روزگار ، دست انابت به اميد اجابت به درگاه حق  - جلّ و علا -  بردارد . ايزد تعالي در او نظر نکند . بازش بخواند . باز اعراض کند . بار ديگرش به تضرّع و زاري بخواند . حق – سبحانه و تعالي – فرمايد : يا ملائکتي قد استحيتُ مِن عبدي و ليس لهُ غيري فقد غفرت لهُ . دعوتش اجابت کردم و اميدش بر آورد که از بسياري دعا و زاري بنده همي شرم دارم .

 

کرم بين و لطف خداوندگار

گنه بنده کرده ست و او شرمسار1^2

ـ انابت : بازگشت به سوي خدا ، توبه          اجابت : پذيرفتن ، جواب دادن Tـ پريشان روزگار : کنايه از بيچاره و بدبخت

ـ جل و اعلا : بزرگ است و بلند مرتبه      ،بازش بخواند : بارديگر از درگاه خداوند تمنّي کند

ـ تضرّع : با عجز و خواري حاجت خواستن  .ـ‌ سبحانه و تعالي : پاک و منزه است او و  والاست

ـ انابت و اجابت : جناس ناقص اختلافي          بردارد : بلند کند            نظر کردن : کنايه از توجه کردن

ـ مرجع ضمير « ش» در هر دو جمله خداوند است و نقش مفعولي دارد .ـ « يا ملائکتي ... » حديث قدسي است پس آرايه تضمين به کار رفته است :

ـ دعوت : در اينجا به معني دعا  ، مرجع ضمير « ش» در « دعوتش » و « اميدش » بنده است . ـ بر آوردن : قبول کردن و انجام .

سعدي در ايراد اين سخنان نيز از آيات قرآن مجيد الهام گرفته است . ( همان ، ص 200 )

1-     « فَمَن تابَ مِن بعدِ ظُلمهِ وَ اَصلحَ فانَّ الله يتوبُ عَلَيه اِنَّ الله غفُور رَحيم »  ( سوره ی المائده ، آیه 39 )

پس هر که بعد از ستمي که کرده توبه نموده و کار خود را اصلاح کرده ، از آن پس خدا او را خواهد بخشيد که خدا بخشنده ومهربان است .

2-     « کَتَبَت رَبُکُم عَلي نفسهِ الرحمه انَّهُ مَن عَمَلَ مِنکُم سُوء بِجَهالَه ثُمَّ تابَ مِن بعدهِ وَ اصلَحَ فَانَّهُ عفورٌ رحيمٌ » ( سوره ي الانعام ، آيه 54 )

خدا بر خود رحمت ومهرباني را فرض نمود ، که هر کسي از شما کار زشتي به ناداني کرد ، و باز بعد از آن توبه کند و اصلاح نمايد ، البته  خدا بخشنده و مهربان است .

3-     « و هو الذي يقبلُ التوبه عَن عبادهِ و يعفوُا عَنِ السيئات و يعلمُ ما تفعلونَ » ( سوره ي الشوري، آيه ي 25 )

      و اوست خدايي که توبه ي بندگانش را مي پذيرد ،  گناهانشان را مي بخشد ، و هر چه کنيد  مي داند 

4-     « وَ الذينَ عَملوُا السيئات ثمَّ تابُوا مِن بعدها وَ آمنوا ، اِنَّ رّبکَ مِن بَعدها لغفور رحيم
 ( سوره ي الاعراف ، آيه 153 ) »

       آنان که مرتکب عمل زشت شده ، سپس از آن عمل توبه کردند ، و به اخلاص ايمان آوردند ، خداي تو بر آنها  بعد از توبه به يقين بخشنده و مهربان است . بيت ارتباط معنايي دارد با – الهي ، زهي خداوند پاک که بنده گناه کند و تو را شرم کَرم بود ( تذکره الاولياي عطار ) ( ادبيات دوم ، صفحه 188 ) * عاکفان کعبه ي جلالش به تقصير عبادت معترف که : ما عَبَدناک حق عبادتک و واصفان حِليه ي جمالش به تحير منسوب که : ماعرفناک حق معرفتک ¹³. ـ عاکف : گوشه نشين و کسي که در مسجد يا جايي ديگر براي عبادت اقامت گزيند . ـ جلال : بزرگي ، عظمت   T                           معترف : اعتراف کننده ، اقرار کننده

ـ ما عبدناک .... : تو را چنان که شايسته ي پرستش تو است پرستش نکرديم . ـ کعبه ي جلال : يعني کعبه اي که نشان و جايگاه بزرگي خداوند است .

ـ بين « عاکف و کعبه و عبادت » مراعات نظير وجود دارد . ـ « ليس کمثله شي وهو السميع البصير » ( سوره شوري ، آيه 11 )  

   آن خداي يکتا (هيچ مثل مانندي نيست واو به کردار بندگان  شنوا و بيناست ) ـ و اصفان حيله ي جمالش : وصف کنندگان و ستايندگان زيور جمال او .ـ به تحيّر منسوب : به سرکشتگي نسبت داده شده اند ، خود را سر گشته مي يابند . ـ ما عرفناک ... : تو را چنان که سزاوار شناسايي توست ، نشناختيم

ـ « که » ها قبل از ما عرفناک « و ما عبدناک » که تعطيل است و معني « زيرا » مي دهد .

ـ عبارت « ما عبدناک حق عبادتک » و « ما عرفناک حق معرفتک » داراي آرايه ي تضمين است . ( همان ، ص 201 )

*گر کسي وصف اوز من پرسد	بي دل از بي نشان چه گويد باز ؟
عاشقان کشتگان معشوق اند	بر نيايد کشتگان آواز 1^4

ـ بي دل : يعني دل داده ، عاشق ( در اين جا خود سعدي مقصود است ) ـ بي نشان : خداي منزه از نشان و برتر از چگونگي است .

ـ بين « عاشق و معشوق » آرايه ي اشتقاق و واج آرايي « ش» و « ق » وجود دارد . بيت اشاره به مساله ي  « فناء في الله »  ( آخرين مرحله ي عرفان ) دارد .

ـ مصراع « بر نيايد ز ... » تلميح به حدث نبوي دارد . مَن عَرَفَ الله کلَّ لِسانهُ : کسي که خدا را شناخت زبانش کُند شد و ياراي سخن کفتن نيافت .

ـ آواز بر نيايد : کنايه از بي ادعايي و اظهار کردن و جور نکردن

اين معني را سعدي در بوستان گفته است  :

وگر سالکي محرم راز گشت	ببندند بَر وي درِ بازگشت
کسي را در اين بزم ساغر دهند	که داروي بيهوشيش در دهند ..
کسي ره سوي گنج قارون نبرد	و گرد بُرد ره باز بيرون نبرد

مصراع بر نيايد ز کشتگان آواز معادل با « کان سوخته را جان شد و آواز نيامد » و « کان را که خبر شد خبري  باز نيامد »        ( همان ، ص ، 202 )

* يکي از صاحبدلان سر به جيب مراقبت فرو برده بود و در بحر مکاشفت مستغرق شده ، آن گه که از اين معاملت باز آمد ، يکي از دوستان گفت : از اين بوستان که بودي ، ما را چه تحفه کرامت کردي1⁵؟

ـ صاحبدل : روشندل ، دل آگاه ، عارف

ـ جيب : گريبان          مراقبت : در لغت به معني نگاهباني کردن و در اصطلاح تصوّف به معني نگاه داشتن دل است از توجه به غير حق ، و يقين داشتن بنده به اين که خداوند در همه ي احوال عالم بر ضمير اوست . 

ـ سر به جيب مراقبت فرو بردن : يعني در حالت تامل وتفکر عارفانه قلب خود را از هر چه غير خدا حفظ کردن .

ـ سر به جيب مراقبت فرو بردن: کنايه از تفکر عارفانه

ـ جيب مراقبت :  استعاره مکنيه                    بحر مکاشفت : تشبيه دارد

ـ دربحر مکاشفت مستغرق  شدن : کنايه از کشف حقايق و پي بردن به ان

ـ مکاشفت ؛ کشف کردن ، آشکار ساختن . در اصطلاح تصوّف يعني پي بردن روح عارف به حقايق ، و علامت آن را دوام تحير در کُنه عظمت خداوند دانسته اند ، روشن بيني ، يا کشف حقايق الهي با دل .

ـ مستغرق : فرو رونده در آب ، غوطه ور شده            دوستان و بوستان : جناس ناقص

ـ معاملت  : داد و ستد ، سوداگري  ؛ « اعمال عبادي و صورت رياضت در اصطلاح صوفيه » ، کار ؛  اعمال عبادي ؛ در اين جا همان کار مراقبت و مکاشفت است .

ـ باز آمد : بازگشتن به حالت عادي             بوستان : استعاره از « معرفت الهي ، عرفان »

ـ بوستان : در اين جا يعني گلزار معرفت ، اشاره است به حالت بي خودي که به صاحبدل دست داده بود

ـ کرامت کردي : کرامت کردن ، عطا بخشيدن          بوستان : استعاره از معارف و حقايق الهي ( همان صص  203 – 202 )

* گفت : به خاطر داشتم که چون به درخت گل رسم ، دامني پر کنم هديه ي اصحاب را .

چون برسيدم بوي گلم چنان مست کرد که دامنم از دست برفت1⁶ ! ـ به خاطر داشتم : در اين فکر بودم

ـ رسيدن به درخت گل : مرحله ي مشاهدات و وصال الهي ، دست يابي به حقايق الهي .

ـ هديه ي اصحاب را : بعنوان هديه براي ياران         اصحاب : جمع صاحب      

ـ « را » در اين گونه موارد ، به معني « براي » است . ـ دامن پر کردن : کنايه از فراهم کردن وجمع کردن 

ـ درخت گل : استعاره از  « عشق و معرفت الهي » ـ بوي گلم ... منظور از « بوي گل » « حالت خوش حاصل از دريافت معارف الهي است » « م » در « بوي گل » حالت خوش حاصل از دريافت معارف الهي است . ـ « م » در « بوي گل » محل ضمير بعد از « مست » چنان مستم کرد مي باشد . ـ مست کردن : کنايه از غرق شادي و نشاط کردن

ـ دامنم از دست برفت : کنايه از خود بيخود شدم ، خود را فراموش کردم ، مدهوش شدم اختيار خود را از دست داد .

ـ دست و مست : جناس ناقص اختلافی دارد          ( همان ، ص 203 )

* اي مرغ سحر عشق ز پروانه بياموز                   کان سوخته را جان شد و آواز نيامد ¹⁷

ـ مرغ سحر  : نماد عاشقان ظاهري و غير واقعي

ـ پروانه : نماد عاشقان حقيقي          

ـ کان سوخته را ...:  را فک اضافه است

ـ جان شدن : کنايه از مردن و فدا شدن

ـ بين « مرغ سحر و پروانه » مراعات نظير است و در مفهوم استعاري بين آنها تضاد وجود دارد . 

اين مدعيان .. منظور عاشقان ظاهري و غير حقيقي است . مرجع ضمير « ش» در « طالبش » محبوب و خداوند است .     

ـ در بيت واج آرايي «ا» و تکرار کلمه ي خبر وجود دارد .

ـ آن در مصراع « کان را » همان عاشق حقيقي است . بين « اين مدعيان » و « آن را که خبر شد » تضاد وجود دارد که معادل با « مرغ سحر » « پروانه » هستند .   ( همان ، ص 204 )

اي برتر از خيال و قياس و گمان و وهم                و ز هر چه گفته اند و شنيديم و خوانده ايم

* مجلس تمام گشت و به آخر رسيد عمر                   ما همچنان در اوّل وصف تو مانده ايم 1⁸

ـ خيال : قوهّ ي تخيل و تصوّر       

ـ « قياس » اندازه گرفتن و سنجيدن دو چيز با يکديگر

ـ وهم : پنداشتن ، پندار ، گمان نادرست

ـ مصراع دوم تلميح به آيه ي شريفه دارد : سبحانهُ و تعالي عَمَا يقولوُن عُلُواّ کبيراً .

( سوره اسراء ، آيه ي 43 )

ـ بين « خيال و گمان و و هم » و بين « گفته اند ، شنيديم ، خوانده ايم » مراعات نظير وجود دارد .

در بيت « اي برتر ...» واج آرايي مصوت « ا» و «   ُ   » است .

ـ مجلس : جاي نشستن ، مجمعي براي درس و وعظ و نيز آنچه در چنين مجمعي به صورت وعظ و امثال آن گفته شود . از اين رو « مجلس گفتن » کنايه از وعظ کردن به کار مي رفته است .

در اين جا همان معني مجمع و سخناني که در آن گفته شود مقصود را مي رساند ؛ در عين حال
نوشته اند : « مراد سعدي از تمام گشتن مجلس ، به پايان رسيدن خطبه ي آغاز کتاب است که به حمد و شکر الهي آغاز شده است »

ـ مجلس گفتن: کنايه از وعظ گفتن  ( فرهنگ کنايات ، منصور ثروت ، ص 28 )

ـ بين « اوّل و آخر » آرايه ي تضاد است    در اول چيزي ماندن : ناتوان بودن از انجام کار

ـ مرجع ضمير تو در مصراع آخر خداوند است .

ـ همچنان : هنوز    ( همان ، ص 205 )

منابع و مآخذ

 قرآن ، ترجمه ي الهي قشمه اي ، انتشارات امّ ابيها

1-     ادبيّات فارسي دوم ، (2) – 1/220، تهران  ، سال 1381

2-     ادبيّات فارسي سوم ( رشته ي علوم انساني ) ، تهران ، 1383

3-     ادبيّات فارسي ( عمومي  1و2 ) دوره ي پيش دانشگاهي ، درس مشترک کليه رشته ها ،
تهران ، 1384

4-     حافظ ، قزويني ـ غني ، به کوشش عبدالکريم جربزه دار ، انتشارات اساطير ، چاپ دوم – بهار 1368

5-     فرهنگ کنايات ، ثروت ، منصور ، انتشارات امیر کبير ، 1364

6-     گلستان ، سعدي ، تصحيح و توضيح غلامحسين يوسفي

  با تشکر از خانم ميترا صالحي مکاري

 

ما همچنان در اول وصف تو مانده ايم2

ما همچنان در اول  وصف تو مانده ايم

* منّت خداي را عزّوجل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزيد نعمت³ .
ـ منّت خداي را : منت : احسان و نيکويي ...  در حق کسي ، سپاس نهادن   را : خاص : مخصوص                 ـ عزّوجلّ : مرکب از دو فعل ماضي که حالت صفت را پيا کرده است يعني عزيز ( بي همتا و ارجمند ) و بزرگ است .

ـ طاعت : فرمانبرداري کردن ، عبادت کردن   موجب : سبب     قربت : نزديکي

ـ تلميح به آيات قرآن دارد : 1- « اِنَّ اَکرَمَکُم عنداللهِ اَتقيکُم » ( سوره ي  حجرات ، آيه ي 13 )        گرامي ترين شما در نزد خدا پرهيزگارترين شماست . 2- و قالوا سمعنا و اطعنا غفرانکَ ربّنا و اليک المصير ( سوره بقره آيه ي 80 )

        اظهار کردند که فرمان خدا شنيديم و اطاعت کرديم ، پروردگارا ما آموزش تو را مي خواهيم         و مي دانيم که برگشت همه بسوي تو است .

3- « ولو انهم قالوا سمعنا و اطعنا و اسمع و انظرنا لکان خيراً لهم و اقوم » ( سوره النساء آيه      46)

    و اگر به احترام گفتندي که ما فرمان حق را شنيده و فوراً طاعت مي کنيم تو در سخن ما بشنو و

     به حال ما بنگر ؛ هر آينه آنان را نيکوتر بود و به صواب نزديک تر .

4- « و اذکُروُ نعمه الله عليکم وَ ميثاقه الّذي و اثقکُم به ، اِذ قُلتُم سَمعنا و اطعنا ، وَ انقو الله ان الله عليمٌ بذات الصُدور » ( سوره المائده ، آيه ي 7 )

     و ياد کنيد نعمت خدا را به شما ارزاني داشت ، و عهد او را که با شما استوار کرد که اطاعت

     امر او کنيد ، آنگاه که گفتيد امر تو را شنيديم و طاعت تو پيش گرفتيم ، پس از خدا بترسيد که

      خدا به نيات قبلي و انديشه هاي دروني شما آگاه است .

5- « و اذ تاذّن لئن شکرتُم لا زيدنُکم و لَئن کفرتم انَّ عذابي لشديد » ( سوره ي ابراهيم ، آيه  7 )

      و باز به خاطر آريد که وقتي خدا اعلام فرمود که شما بندگان اگر شکر نعمت به جاي آريد ،

      بر نعمت شما مي افزاييم ،  و اگر کفران  کنيد به عذاب شديد گرفتار مي کنيم .

و مفهوم آن معادل اين بيت مولوي است : شکر نعمت ، نعمتت افزون کند                      کفر ، نعمت از کفت بيرون کند

ـ جاي اصلي ضمير متصل ( ش) در « به شکر اندرش » بعد از واژه ي « شکر » است و نقش مضاف اليه دارد .

ـ بين « قرب و نعمت » سجع متوازي وجود دارد . ( گلستان سعدي ، ص 195 )

* هر نفسي  که فرو مي رود ، ممدّ  حيات است و چون بر مي آيد ، مفرّج ذات . پس در هر نفسي دو نعمت موجود است و بر هر نعمتي شکري واجب .

از دست و زبان که بر آيد                           کز عهده ي شکرش به در آيد ؟

اِعملوا آل داوود شکراً و قليل ٌ مِن عبادي الشَّکور⁴ . ـ تلميح دارد : « وَ ان تَعُدُّوا نعمه الله لا تحصوها » ( سوره ي النحل ، آيه ي 18 )

اگر بخواهيد که نعمت هاي بي حدّ و حصر خدا را شماره کنيد ، هرگز نتوانيد

سراج الدين محمود ارموي در کتاب لطائف الحکمه نوشته است : « علما  گفته اند که در شبانه روز آدمي بيست و چهار هزار نفس بزند . پس هر شبانه روز آدمي از فضل آفريدگار بيست و چهار هزاربار خلعت حیات  بپوشد .  »

گوته ، شاعر نامدار آلماني ، نيز با الهام از اين سخن سعدي گفته است : « در هر نفسي دو نعمت موجود است : آنگه که دم فرو مي رود و آنگه که بر مي آيد ، تا از اين رفتن و بر آمدن شمع حيات فروزان ماند  . »

ـ « بر هر نعمتي شکري واجب » به سخن امام سجاد اشاره دارد « هر وقت که موفق شوم تا تو را حمد و ستايش کنم ، به شکر اين توفيق ، واجب  مي شود که دوباره تو را شکر کنم . »

فرو مي رود و بر مي آيد : آرايه تضاد دارد . حيات و ذات : سجع مطرّف

ـ دست مجاز از عمل و زبان مجاز از سخن

دست و زبان : مراعات نظير دارند

ـ آيد : رديف « برودر » : قافيه است  در ضمن قالب آن « فرد » است . بيت استفهام انکاري دارد .

ـ « اعملوا ... » آرايه ي تضمين دارد به « سوره ي سبا  آيه ي 13. »

بنده همان به ز تقصير خويش	عذر به درگاه خداي آورد
و رنه سزاوار خداوندي اش	کس نتواند که به جاي آورد

ـ قالب : قطعه است .   تقصير : به معني کوتاهي در انجام کاري است . در اينجا منظور کوتاهي در سپاس از نعمت هاست .

ـ تلميح به آيه ي قرآن دارد . « و ما قَدَرُوا اللهَ حَقَّ قَدرهَ » ( سوره ي الزّمر ، آيه 67 )

خدا را چنانکه شايد به عظمت نشناختند .

ـ بيت دوم در مفهوم کلي با مصراع « ما همچنان در اوّل وصف تو مانده ايم » ارتباط معنايي دارد. ( همان ، ص 196 )

* باران رحمت بي حسابش همه را رسيده و خوان نعمت بي دريغش همه حا کشيده  . پرده ي ناموس بندگان به گناه فاحش ندرند و وظيفه ي روزي به خطاي منکر نبرد 5. ـ تلميح به آيات قرآن دارد : 1- « وَ ما مِن دابه في الارض الا علي الله رزقها » ( سوره هود ، آيه 6 )

 هيچ جنبنده در زمين نيست ، جز آنکه روزيش بر خداست .

2-     « و لویؤ اخذ الله الناسِ بظلمهم ما تَرک عليها من دابهٍ » ( سوره النحل ، آيه 61 )

     و اگر خدا از ظلم و ستم گري هاي خلق انتقام کشد ، جنبنده در زمين نخواهي گذاشت .

3-     « وَ لَو يواخذ الله بِما کسبوا ما ترک علي ظهرها من دابه » ( سوره فاطر ، آيه ي 4 )

      اگر خدا از کردار زشت مواخذه کند ، در پشت زمين هيچ جنبنده اي باقي نگذارد .

ـ رحمت را به باران تشبيه کرده است .     را :  به                   خوان : سفره

ـ نعمت به خوان تشبيه شده است   کشيده : گسترده    بين « کشيده و رسيده » سجع متوازي   است 

ـ جمله ی اول « باران رحمت » به رحمانّيت خدا اشاره دارد که فراگير بودن نعمت هاي خدا را نشان مي دهد . در « خوان نعمت » به منعم بودن خداوند اشاره دارد . ـ ناموس : آبرو ، شرافت       ناموس به پرده تشبيه شده است . ـ پرده دريدن : کنايه از رسوا کردن ،  فاش کردن راز حافظ مي گويد :

تنها نه راز دل من پرده برافتاد           تابود فلک شیوه ی او پرده دری بود                                         ديوان حافظ 146

ـ پرده ي ناموس کسي را دريدن : کنايه از بي آبرو و رسوا نمودن کسی

« پرده ناموس  به ستار العيوب بودن خداوند اشاره دارد «و وظيفه روزي ..» به رزاق بودن خداوند اشاره دارد » 

ـ پرده دريدن : کنايه از افشا کننده ي راز ( منصور ثروت ،ص  64 )

ـ وظيفه : مقرري ومستمري است             وظيفه ي روزي يعني رزق مقرّر و معين

ـ به خطاي مُنکر : به سبب گناه ( غير عمدي ) زشت ، ناپسند .

ـ نبُرد : بريدن يعني قطع کردن امروز نيز « بریدن نان و روزي کسي به کار مي رود .  »

ـ بين « ندرد و نُبرد » سجع متوازي  وجود دارد .                                                                     ( همان ، صص 197-196 )

* فرّاش باد صبا را گفته  تا فرش زمرّدين  بگسترد و دايه ي ابر بهاري را فرموده تا بناتِ نبات در مهدِ زمين بپرورد . درختان را به خلعت نوروزي قباي سبز ورق در برگرفته و اطفال شاخ را به قدوم موسم ربيع کلاه  شکوفه بر سر نهاده . عصاره تاکي به قدرت او شهد فايق شده و تخم خرمايي به تربتش نخل باسق گشته 6. 

ـ فرّاش باد صبا : آن که فرش و بساط بگسترد . باد صبا : بادي که از شمال شرقي بوزد ، باد مشرق ، باد خنک و لطيف . باد صبا به فرّاش تشبيه شده است .

ـ فرش زمرّدين : بساط زمرّد رنگ ، سبزه و چمن . فرش زمرّدين : استعاره از چمن و سبزه .

ـ‌ فرش و فرّاش : جناس ناقص افزايشي و آرایه ی  اشتقاق دارند . بين « فرش و فرّاش و بگسترد » مراعات نظير وجود دارد .

ـ دايه ي ابر : ابر بهاري به  دايه تشبيه شده است ( يکي از شباهت هاي ابر بهاري به دايه ، زودگذر و موقتي بودن ابر بهاري و دايه است  ) . « باد صبا ، ابر بهاري ، نبات » آرايه ي تشخيص دارد .

ـ بنات نبات : دختران گياه ، بنات جمع بنت : دختر  بنات به نبات تشبيه شده است .

ـ مهد : گهواره   زمين به مهد تشبيه شده است . بين « دايه ، بنات ، مهد » و « ابر بهاري ، نبات ، زمين » مراعات نظير وجود دارد . « بگسترد و بپرورد » سجع  متوازی « گفته و فرموده » سجع مطرّف .

ـ خلعت نوروزي : خلعت : جامه ي دوخته که بزرگي به کسي ببخشد . به خلعت نوروزي ظاهراَ يعني به عنوان ، به رسم ، به منزله ي جامه ي نوروزي .

ـ بين « ورق ،  درخت  ، سبز » و « خلعت ، قبا ، بر » و « کلاه ، سر ، اطفال » و « شاخ ، شکوفه ، ربيع » مراعات نظير وجود دارد .

گذري بر درس « ما همچنان در اوّل وصف تو مانده ايم » بخش 1

به نام خدا

گذري بر درس   « ما همچنان در اوّل وصف تو مانده ايم »

درس اوّل ادبيّات فارسي 3

تحمديّه

تحميد در لغت به معني حمد وستايش و گفتن « الحمدُلله » است و تحميديه در اصطلاح ادبي ، سخني زيبا به شعر يا نثر است . در ستايش خدا ، نعت نيز ذکر نام و اداي احترام به پيامبر و بزرگان دين و ستودن ايشان است که معمولا در خطبه ها و ديباچه ي کتاب ها مي آيد .

در ميان تحميديّه ها ، کلام عارفان رنگ و جلوه اي ديگر دارد و سرشار از شور و عشق و اشتياق نسبت به معبود ازلي است . در همه ي تحميديّه هاي زبان فارسي نوعي براعت استهلال ديده مي شود ؛ بدين معنا که نويسنده يا سراينده در مقدمه و آغاز خطبه ي کتاب ، ضمن ستايش خدا وپيامبر ، به ذکر الفاظي مي پردازد که با محتوا و مضمون کتاب پيوند دارد و به موضوعي که در آن باب سخن خواهد گفت ، به تعريض اشاره مي کند ، تحميديه ها از زباني فاخر و هنري برخوردارند و نمونه هايي اعلا از فصاحت و بلاغت زبان فارسي به شمار مي روند .

به ويژه تحميديه هاي منثور که از افسون آهنگ و قافيه اي که در اصطلاح « سجع » ناميده مي شود ، نيز بهره مندند¹_­^.   ( ادبیات فارسی (3) ، رشته علوم انسانی ، ص 1 )

شاعران و نويسندگان ،  از دير باز ، به رسم خطبه خوانان و گويندگان ، آغاز ديوان و منظومه هاي بلند خويش را به مناجات و راز و نياز با پروردگار و نعت و ستايش پيامبر و اولياي دين مي آراستند .

اين نيايش ها که سرشار از مضامين لطيف و عميق و گواه ذوق سرشار و روح لطيف گويندگان آنهاست با حمد الهي و توصيف و عظمت کبريايي حق آغاز مي شوند . برشمردن صفات جمال و جلال الهي ، تسبيح و تنزيه  او ، و به ويژه از رحمت و مفغفرت خداوندي سخن گفتن ، بخش عمده ي اين مناجات ها را تشکيل مي دهد ؛ سپس گوينده به عجز و نياز مي پردازد و معاصي و گناهان خويش بر مي شمرد و از ساحت ربوبي ، طلب عفو و مغفرت مي کند .

در ادب فارسي ، نمونه هاي ارجمند و دلپذيري از نيايش و مناجات مي توان يافت . نيايش ها و مناجات هاي منثور خواجه عبدالله انصاري ، تحميديه هاي لطيف و زيباي نظامي ، سعدي ، مولانا و مناجات شور انگيز وحشي بافقي در آغاز منظومه ي شيرين و فرهاد و پیش تر از همه ي اينها ستايش ها و نيايش هاي شاهنامه ی  فردوسي از زبان رستم در لحظه هاي حساس و سرنوشت ساز نبرد و پيکار ، نمونه هاي عالي و با شکوه تحميديه و مناجات در ادب فارسي محسوب مي شوند .

تامّل و درنگي کوتاه در اين تمحيديه و مناجات ها ، تاثير آيات و روايات و مناجات ها و تحميديه هاي اولياي دين را آشکار مي سازد .ادّعيه ي ديني و مناجات هاي ائمه اطهار (ع) معمولا با حمد و ستايش الهي آغاز مي شود ، پس از آن فقر و عجر و نياز بندگان و در پايان خواهش ها و عطش هاي عميق  روحاني و عرفاني مطرح مي شود ، اين نيايش ها حاوي مضامين عالي ، تربيتي ، اخلاقي و معنوي نيز هست . در اين جا نگاهي به ديباچه ي ( گلستان ) که از بهترين نمونه هاي تحميديّه در ادب فارسي است مي پردازيم ²  ( زبان و ادبیات فارسی عمومی ، 1 و 2 پیش دانشگاهی ، ص 2 )

غلط های مشهور املایی و دستوری زبان فارسی

غلط های مشهور املایی و دستوری زبان فارسی 

  غلط مشهور در توصیف دو دسته به کار برده می شود: دسته ی نخست کسانی هستند که از رهگذر سالوسی و ریاکاری در زمره ی نیک مردان جای می گیرند. در باره ی این  " گندم نماهای جو فروش " می گویند:  فلانی غلط مشهور است، یعنی نان پرهیزکاری می خورد ولی " چون به خلوت می رود آن کار دیگر می کند ".

دسته ی دوم آن واژه ها و عباراتی است که بر خلاف حقایق تاریخی و یا آیین دستور زبان و صرف و نحو آن، بر زبان ها جاری است. اکنون به نمونه های گوناگون این غلط های رایج در زبان فارسی که پرهیز از گفتن آن ها  بایسته است دقت کنید :

  ●  به کار بردن تنوین برای واژه های فارسی کاربرد تنوین که ابزار ساختن قید در زبان عربی  است برای واژه های عربی جایز است، مانند: اتفاقا، تصادفا، اجبارا، ولی واژه های ناگزیر و ناچار و مانند آن ها که فارسی  است هرگز تنوین بر نمی دارد و نباید آن ها را چون این به کار برد: گزارشا به عرض می رسانم ( به جای بدین وسیله گزارش می کنم که )،  ناچارا رفتم ( به جای  به ناچار، یا  ناگزیر رفتم). اکنون کار به جایی رسیده است که بسیاری تنوین را حتا برای واژه های لاتین نیز به کار می گیرند و مثلن می گویند: تلفونا به او خبر دادم، یعنی به وسیله ی تلفن، یا تلفنی  او را آگاه کردم. تلگرافا  به او اطلاع دادم، یعنی با تلگراف یا تلگرافی او را آگاه کردم. در این جا لازم به گفتن است که دیرزمانی است که  نوشتن تنوین به صورت ا در خط فارسی به کناری نهاده شده و آن را به صورت ن می نویسند. مثلن : اتفاقن، تصادفن یا اجبارن   ●  واژه ی های  دو قلو، سه قلو، چهارقلو و مانند آن واژه ی ترکی دو قلو اسمی مرکب از " دوق " و " لو "  است که روی هم همزادها معنی می دهد و هیچ گونه ارتباطی با عدد ۲ (دو) فارسی ندارد که اگر بانویی احیانن سه یا چهار فرزند به دنیا آورد بتوان سه قلو یا چهار قلو گفت.   درست مانند واژه ی فرانسوی دو لوکس De Luxe که بسیاری گمان می کنند با عدد ۲ (دو) فارسی ارتباطی دارد و لابد سه لوکس و چهار لوکس آن  هم وجود دارد. De حرف اضافه ی ملکی در زبان فرانسوی است به معنی " از" ( مانند Of در انگلیسی یا Von  در آلمانی ) و Luxe به معنی " تجمل و شکوه "  است و دو لوکس به معنی " از (دسته ی ) تجملاتی "  است ، یعنی هر چیزی که دولوکس باشد، نه از نوع معمولی،  بلکه از نوع تجملاتی و با شکوه آن است.   ● به کارگیری واژه ها یا اصطلاحات با معنی نادرست * جمله هایی مانند : من به او مظنون هستم  ( می خواهند بگویند: من به او بدگمان هستم) او در این قضیه ظنین است ( می خواهند بگویند: او در این قضیه مورد شک و گمان قرار دارد) هر دو نادرست و درست وارونه ی آن درست است. ظنین  صفت فاعلی و به معنی  کسی است که به دیگری بدگمان است و مظنون صفت مفعولی و به معنی  کسی است که مورد شک و بدگمانی قرار دارد. یعنی صورت درست  این جملات می شود: من به او ظنین هستم .( یعنی من به او بدگمان هستم) او در این قضیه مظنون است. ( یعنی او در این قضیه مورد شک و گمان قرار دارد)   * مصدر عربی فقدان به معنی کم کردن، کم شدن و از دست دادن  است و معنی  نبود  ندارد  و درمورد مرگ و فوت کسی هم باید گفت:  در گذشت، یا رخت بر بست.   * یا مثلن می گویند: " کاسه ای زیر نیم کاسه وجود دارد ". در حالی که کاسه هرگز زیر نیم کاسه جای نمی گیرد و در ادبیات هم همیشه گفته اند: زیر کاسه نیم کاسه ای وجود دارد.   * شعر سعدی، یعنی:  " بنی آدم اعضای یک پیکرند " را " بنی آدم اعضای یکدیگرند " می گویند.   * هنگامی که دانش آموزی در پایان سال تحصیلی در برخی از درس ها نمره ی کافی برای قبولی نمی آورد می گوید در فلان و فلان درس تجدید شدم و یا درباره ی کسی می گویند فلانی امسال تجدید شد. حال آن که این  نه خود دانش آموز،  بلکه درس های نمره نیاورده است که تجدید می شود و در شهریور ماه باید دوباره جدید شده و از نو امتحان داده شود ، چون این دانش آموزی تجدیدی شده است و باید او را تجدیدی، یعنی دارنده ی درس های تجدید شده نامید.   ● غلط های دستوری استاد:  این واژه فارسی است و باید جمع آن را استادان گفت نه اساتید . مهر: مهر واژه ای فارسی است و صلاحیت اشتقاق عربی را ندارد و نباید مثلن گفت حکم ممهور شد، بلکه درست آن است که بگویند: حکم مهر کرده شد یا مهر زده شد.   ● غلط های واگویی (تلفظی)  پساوند " وَر " در زبان فارسی برای رساندن مالکیت و به معنی " صاحب " و دارنده  است. " رنج وَر " به معنی دارنده ی رنج و " مزد وَر " به معنی دارنده ی مزد است. امروزه بر خلاف این قاعده و برخاسته از خط عربی که ایرانیان به کار می برند، این واژه ها را به صورت رنجور و مزدور می نویسند که موجب آن گردیده است تا آن ها را  به نادرستی با  واو " سیرشده " (مانند واو  در واژه ی " کور ") تلفظ نمایند.  واژه های دیگر ی نیز مانند دستور ( دست وَر به معنی صاحب منصب، وزیر) و گنجور ( گنج وَر) نیز از این گروه است.   ● نامیدن پدر به جای پسر زکریا نام پدر " محمد بن زکریای رازی "  و  سینا نیز نام پدر " ابوعلی این سینا " بوده است. لیکن همه جا آنان را با نام زکریای رازی و ابن سینا ، یعنی نه با نام خود، بلکه با نام پدران شان می نویسند. " بیمارستان ابن سینا " هنوز نیز در چهار راه حسن آباد تهران با این نام وجود دارد. منصور نیز پدر " حسین ابن منصور حلاج " است که کوتاه شده ی نام وی "حسین حلاج " است. لیکن این نامی ترین عارف وارسته ی ایران  در سده ی سوم هجری را همه جا " منصور حلاج " می نامند و نه "حسین وار"، بلکه "منصوروار" بر سر دار می کنند، در حالی که منصور (یعنی پدر حلاج) در آن هنگام در خوزستان به حلاجی و پنبه زنی مشغول بوده است.   

● غلط های املایی مشهور 

آزمایشـات: واژه آزمایش را که فارسی اسـت برخی از فارسی زبانان با " آت " عربی جمع می بندند که نادرسـت اسـت و باید با " ها" ی فارسی جمع بسته شود. آزمایش ها درسـت اسـت. در جمع بستن واژه ها ی فارسی با " جات " نیز غالبن همین گونه اشتباهات رخ می دهد، چرا که به نظر می رسد که  این نوع جمع فرقی با جمع با " آت " ندارد . اما برای نوشتن فارسی فصیح به تر است که این واژه ها نیز با " ها "جمع بسته شود، برای  احتراز از عربی مآبی . یعنی به جای روز نامه جات ، کارخانجات ، نوشته جات ، شیرینی جات ، ترشیجات ، دسته جات ، میوه جات ، نقره جات و.... به تر است چون این  بنویسیم :روزنامه ها ، کار خانه ها ، نوشته ها، شیرینی ها ، ترشی ها ، دسته ها ، میوه ها ، نقره ها . از غلط های فاحش در همین زمینه یکی هم جمع بستن نام های جمع است. مانند تشکیلات که جمع تشکیل است و هنگامی که با : آت  آن را جمع می بندند ، جمع الجمع می شود،  از آن جمله اند : آثارها، اخبارها ، ارکان ها ، اعمال ها ، جواهرها یا جواهرات ، حواس ها ، عجایب ها ِ، منازل ها ، نوادرات ، امورات ، عملیات ها و دیگر، که شکل درست نوشتن وگفتن آن چون این  است : آثار، اخبار ، ارکان ، اعمال ، جواهر ، حواس ، عجایب، منازل ، نوادر ، امور ، عملیات و .. آذان / اذان: این دو واژه را باید از هم جدا نمود. زیرا که معـنای آذان( گوش ها ) و معـنای اذان اعلام کردن، آگاه کردن، خبردادن  وقت نماز با خواندن کلمات مخصوص عربی در سـاعت های معینی از روز  در گلدسـته و مناره ی  مسجد است.

آزوقه / آذوقه: اصل این واژه که آن را آزوغه هم می نویسـند ترکی اسـت. پس باید  به" ز" نوشـته شـود. آسـیا / آسـیاب: این واژه را به هردوشـکل می توان نوشـت و  بزرگان ادب فارسی هردو شکل را به کار بسـته اند. آن را / آنرا:  " را"  واژه ی  مسـتقلی است و  پـیـوسته آن را جدا از کلمه ی پیشـین می نویسـند. مانند: این را،  وی را، ایشـان را، تو را، آن را . اتاق / اطاق: از آن جا که این واژه ترکی اسـت و در ترکی مخرج " ط" وجود ندارد پس باید آن را با حرف " ت" نوشـت. اتو / اطو:چون این واژه عربی نیسـت وممکن اسـت فارسی یا روسی باشـد، پس  به تر اسـت به " ت" نوشـته شـود . ارابه/ عـرابه: ارابه واژه ی فارسی اسـت و عرابه معـرب آن. پس به تر اسـت آن را به صورت ارابه نوشـت. ازدحام / ازدهام: این واژه را تنها می توان با حرف "ح" نوشـت زیرا  ازدهام واژه ای  بی معنی اسـت. اسـب / اسـپ: به هردوصورت می توان این واژه را نوشـت. زیرا این واژه پهلوی اسـت نه عربی. امروزه بزرگان زبان بیش تر با " ب" می نویسـند. اما در گذشـته های بسـیار دور با " پ " می نوشـتند وهمین واژه جزء دوم نام های کهن خراسـانیان بوده است. مانند : ارجاسـپ، جاماسـپ، گشـتاسپ، تهماسـپ ، لهراسـپ و... اسـتادان / اسـاتید: چون اسـتاد واژه ای فارسی اسـت جمع آن می شـود اسـتادان.  این کلمه که به صورت اسـتاذ به عربی رفـته است، در این زبان به صورت اسـاتیذ و اسـاتید جمع بسـته می شـود اسـلحه/ سـلاح: بسـیاری کاربرد درسـت این دو کلمه را نمی دانند. به طوری که گاه به جای اسـلحه، سـلاح و گاه برعکس آن را به کار می برند. در حالی که اسـلحه جمع اسـت و سـلاح مفرد و نباید جمع اسـلحه را اسـلحه ها نوشت، زیرا که اسـلحه خود کلمه جمع اسـت و به جای آن می توان  واژهء سـلاح ها را به کار برد. اقلاً / اکثراً: این دو کلمه در عربی به هیچ روی تنوین نمی گیرد و کاربرد آن ها بدین صورت از اغلاط مشهور به شمار می آید. به تر اسـت به جای اقلاً  " حد اقل " و یا به تر از آن " دسـت کم"  و یا " کم از کم " نوشـت و به جای اکثراً " غالبن"  و یا به تر از آن  " بیش تر " را به کار برد. .

همچنین نمی توان واژه هایی مانند دوم وسـوم و چهارم راکه فارسی اند، دوماً و سـوماً و چارماً  نوشـت. یا واژه فارسی " زبان " را  زباناً . اِن شاء الله / انشاء ألله:  جمله ی  " ان شاء الله "  از سـه کلمه سـاخته شـده اسـت: اِن ( اگر )، شـاء (بخواهد )، الله  (خداوند)، یعنی:  اگر خداوند بخواهد.  اما جمله ی " انشاء الله "  از دو کلمه سـاخته شـده اسـت: اِنشـاء ( آفریدن )، الله ( خدا ) به معنی:  خداوند بیافریند. آن چه به هنگام نوشتن این جمله مراد نویسنده است جمله ی نخست است ولی آن را به صورت جمله ی دوم می نویسد. انتر / عـنتر: واژه انتر را که فارسی  و معـنای آن بوزینه می باشـد باید به همین صورت نوشـت. عـنتر به زبان عربی نوعی مگس و مجازن  به معنای شـجاع است. باتلاق/ باطلاق:  واژه ی  باتلاق ترکی اسـت، نه عربی. پس نوشـتن آن با حرف " ت" درسـت اسـت. باغ ها / باغات: واژه ی  باغ فارسی اسـت و  جمع بسـتن آن به " ات " عربی  نا درسـت اسـت. بوالهوس / بلهوس: پیشـوند "  بُل " برسـر برخی واژه های فارسی می آید ومعـنای پـُر،  بسـیار و فراوان دارد، برابر این پیشوند در زبان عربی ابو می باشد که برای واژه های عربی به کار می رود و کوتاه شده ی آن را به صورت  بو می نویسند. پس"  بُل "  برای واژه های فارسی ( مانند بلکامه: پر آرزو،  بلغاک: پر شور) و "بو"  برای واژه های عربی (مانند بوالهوس : پر هوس، بوالعجب: پر شگفتی) درست است. بوته / بته: معـنای این واژه، گیاه پـر شاخ و برگی اسـت که تنه ی ضخیم نداشـته باشـد و زیاد بلند نشـود و املای درسـت آن بوته اسـت.

به نام / بنام: در زبان عربی حرف جر " ب " را هـمیشـه باید به کلمه ی  بعد که مجرور اسـت متصل نوشـت، اما در زبان فارسی حرف اضافه " به" را باید همواره جدا از کلمه نوشـت. مگر در اشکال کهن مانند:  بدین  و بدو.، زیـرا اگر چون این  ننویسـیم  در موارد بسیاری امکان به جای یکدیگر گرفته شدن  واژه ها و معانی (التباس معنی)  وجود دارد، مانند همین "به نام" و  "بنام " که هر کدام جای کاربرد ویـژه ای دارد. به این نمونه ها دقت کنید:  او نویسـنده ی بنامی بود  و یا " من او را به نام نمی شـناختم".  به همین ترتیب  اگر  " به روی" را  " بروی"  بنویسیم معلوم نخواهد شـد که مراد چیسـت؟ آیا منظور از " بروی"  فعلی از مصدر رفـتن اسـت، مانند برو، بروی و... .یا آن که مثلن می خواهـیم بنویسـیم که:  این قـلم به روی میز اسـت  یا اگر ما " به درد " را " بدرد " بنویسـیم بازهم شباهت معـنا رخ می دهد، زیرا " بدرد : یعنی پاره کند و " به درد " یعنی به غم و اندوه.  به همین گونه اند صد ها واژه که باید به  هنگام نوشـتن آن ها با احتیاط بود، مانند: به دل و بدل، به شـتاب و بشـتاب، به کار و بکار، به گردن و بگردن، به کس و بکس، به همان و بهمان، به گردش و بگردش، به چشم و بچشم، به هر و بهر، به خر و بخر، به دوش و بدوش، به بار و ببار، به خواب و بخواب و غیره

بها / بهاء :  بها  به معنی قیمت ، ارزش و نرخ چیزی است . اما معنی  بهاء روشنی ، درخشندگی ، رونق ، زیبایی و نیکویی است و به معنای فر وشکوه و زینت و آرایش نیز به کار رفته است . مانند بهاء الدین یا بها ء الحق و یا بها ء الملک که معنای آن ها رونق دین ، شکوه دین و شکوه کشور است.  در پشت جلد ( پوشانه ) برخی از  کتاب ها می نویسند : بهاء .... ریال . که سخت نادرست است . پائین / پایین :. شاید گروه بسیاری از پارسی نویسان روزانه ده ها بار  همزه ی عربی  را در نوشته های خود به کار می برند و نمی دانند که این نشانه ی نوشتاری عربی  درزبان پارسی جایی ندارد. براین پایه نوشتن واژه هایی مانند " پائیز " ، " پائین " ، "موئین " ، "روئین" ، " آئین " ،" پر گوئی" ، " چائی "،  " امریکائی " و... نادرست است و باید پاییز ، پایین ، مویین ، رویین ، آیین ، پر گویی ، چایی،  آمریکایی  و چون این ها نوشت.

تاس / طاس: تاس واژه ای فارسی اسـت که عرب ها آن را گرفته و طاس می نویسند (معرب کرده اند)، یعنی ایرانیان  باید آن را  به حرف ت بنویسند. تراز/ طراز: تراز واژه ای فارسی است که عرب ها آن را گرفته و طراز می نویسند (معرب کرده اند). به همین سـبب " تراز" و همه ی ترکیبات آن باید  با حرف " ت" نوشـته شـود. مانند: تراز نامه، هم تراز، ترازکردن و مانند این ها. تپیدن / طپیدن :  تپیدن  واژه ای فارسی اسـت. و باید  با حرف " ت " نوشـته  شـود و  نوشـتن واژه های مشـتق از آن نیز  مانند:  تپش،  تپنده، تپید، تپاندن و مانند آن نیز بایسته است. همچنان واژه هایی مانند تالار، تپانچه، تنبور، تشـت وتهران که فارسی اند، نباید با " ط" نوشـته شـود.   دیگر آن که در زبان عربی، هم ت وجود دارد و هم ط. مانند تابع و طبیب. از این رو واژه های عربی را می توان  به همان صورت عربی نیز  نوشت.  نکته ی دیگر آن که: اگر کلمه ای مربوط به زبان های بیگانه ی دیگر باشـد، به ت نوشـته می شـود. مانند: ایتالیا، اتریش، اتیوپی، امپراتور، ترابلس. اما برخی نام های خاص مانند سـقراط و بقراط و افلاطون و مانند آن ها  که از رهگذر زبان عربی وارد زبان فارسی شـده است می تواند به همان صورت عربی هم نوشته شود و گر نه چه فرقی  با اسـامی عربی چون حافظ، نظامی، ملا صدرا، ابوریحان و جز آن دارد که در آن ها تغییری ایجاد نمی شود. ثواب / صواب: نوشـتن یکی از این واژه ها به جای دیگری  نیز یکی از غلط های رایج در املای زبان فارسی اسـت. در حالی که ثواب وصواب معانی جدا گانه ای  دارد و نباید آن ها را با هم اشـتباه کرد. ثواب اسـم است به معـنی " مزد و پاداش " ، اما صواب صفت اسـت به  معـنی  "درسـت، به جا و مناسـب". جذر/ جزر: برخی ها درکاربرد درسـت این دو واژه نیز  اشـتباه می کنند.  جذر به معـنای ریشـه اسـت و در ریاضی  نیز عددی اسـت که آن را در خودش ضرب می کنند. مانند عدد ٣ که وقتی آن را در خودش ضرب کنند عدد ۹ به دست می آید که آن را مجذور می گویند.  جزر اما فرو نشـسـتن آب دریا، بازگشـتن آب دریا و ضد مد می باشد. جرأت/ جرئت: این واژه را باید جرات نوشت و به صورت جرئت اصلن وجود ندارد. حایل / هایل: این دو واژه را نیز برخی  با یکدیگر اشـتباه کرده و به جای هم به کار می برند. حایل اسـم اسـت به معـنای چیزی که پرده وار میان دو چیـز واقع شده و مانع از اتصال آن دو گردد. اما هایل صفـت اسـت  به معنای ترسـناک: شـب تاریک وبیم موج و گردابی چنین هایل / کجا دانند حــال ما سـبکـسـاران سـاحل ها ( حافظ )   خرد/ خورد: معـنای واژه خُرد کوچک و ریز و اندک اسـت مانند: خرد سال یا خرده فروشی، و واژه خورد سـوم شـخص مفرد از مصدر خوردن است در زمان گذشته. نمونه های دیگر:  سالخورده یا خورد و خوراک داوود/ داود: املای این گونه واژه ها را در املای زبان فارسی  با دو ( واو ) سفارش کرده اند. به همین ترتیب واژه هایی  مانند طاوس و کیکاوس را نیز  باید با دو ( واو ) نوشـت: طاووس، کـیکاووس. دُچار/ دوچار: این واژه را که گمان می رود ریشـه ی آن دو چهار باشـد، در متون قـدیمی  به صورت دوچار می نوشـته اند. اما در سده های  اخیر آن را به صورت دُچار نوشـته اند. امروزه نیـز به تر اسـت به همین صورت نوشـته شـود.

ذِ لت / ز َ لّت:  معـنای ذلت خواری ( متضاد عزت)  است، اما زلت یه معنای سـهو و خطا اسـت. رُتیل / رطیل:  نوعی عنکبوت زهر دار را به عربی رتیل می گویند و رطیل وجود ندارد. زرع / ذرع:  زرع  به معـنای " کشـت" و " کاشـتن " اسـت، در حالی که ذرع مقـیاس قـدیم یرای  طول و برابر  یک دهم از چهارمتر بوده اسـت. زغال / ذغال: املای درسـت این واژه زغال اسـت. زکام / ذکام: این واژه را بایـد با ز نوشـت، سِـتبَر/ سـِطبَر : این واژه را که به معنای درشـت و کلفت اسـت، قـدما با حرف ط هم نوشـته اند.اما چون  واژه ای فارسی اسـت  به تر اسـت با حرف ت نوشـته شـود. سـؤال / سـئوال:  شـکل درسـت آن این واژه سـؤال است. سـوک/ سـوگ: املای این واژه هم با ک وهم با گ درست اسـت. شـرایین/ شـرائین: املای این کلمه به صورت شـرایین درسـت اسـت. شـسـت/ شـصت: این واژه ها راهم بسـیاری ها به اشـتباه به جای یکدیگر به کار می برند. شـسـت به معنای انگشـت بزرگ دسـت وپا وشـصت عدد ۶۰  اسـت. آقای ابوالحسن نجفی می نویسـد که چون هر دو عدد فارسی اسـت، تنها برای تمایز میان معـنای آنها است که یکی را با س و دیگری را با ص می نویسـند. ولی درمتون کهن، هردو واژه با " س" آمده اسـت. صد / سـد:  چون واژه ی " سـده "  فارسی اسـت، سـد را نیز می توان با " س" نوشـت. اما چون در متون کهن و جدید این واژه را با " ص " نوشـته اند، اکنون  نوشـتن آن با " س" غـیر متعارف به نظر می رسـد. از سوی دیگر چون معنای دیگر سـد، مانع و  بند و حایل اسـت، لابد قـدما، عدد ١۰۰ را برای تفکیک صد از سـد. با " ص" نوشـته اند صفحه/ صحیفه : صفحه به هر کدام  از دو  روی کاغذ و صحیفه به خود ورق کاغذ ( که دارای دو روی ) اسـت گفته می شـود. البته  ورق را در سـال های پسـین  برگ نیز می گویند. طوفان/ توفان:  اصل این کلمه یونانی اسـت و شکل های دیگر این واژه ی یونانی در بسـیاری از زبان های ارو پایی هم به کار می رود، چون آن که در زبان انگلیسی  Typhoon و در زبان فرانسوی Typhon به همین معنای طوفان به کار می رود.  در فرهـنگ معین  واژه ی طوفان  را که اسم و  معرب از کلمه یونانی اسـت به معنای باران بسـیار سـخت و شـدید و آب بسـیار که همه را بپـوشد وغرق کند و باد شـدید وناگهانی که موجب خسـارت و خرابی بناها و سـاختمانها شـود و سـبب تشـکیل امواج سـهمگین و مخرب گردد، و همچنان به معنای هر چیز بسـیار است که فراگیر باشـد مانند طوفان آتش یا  طوفان باد. اما در همان فرهنگ،  یک " توفان " هم  درفارسی هست که صفت فاعلی و از مصدر توفـیدن اسـت و به معنی شور و غوغا کننده، فریاد کننده و غُران  می باشد. پس برای تفکیک طوفان از توفان باید معنا های لغوی این واژه ها را  مد نظر قرار داد.

طوطی/ توتی: توتی واژه ای فارسی است و از این رو  می توان آن را با "ت " نوشـت. اما قـدمای زبان و ادب فارسی این واژه را با " ط" نوشـته اند و به این دلیل  امروزه نیز اگرچه  این واژه  فارسی می باشد نوشتن آن با "ط " نامانوس و نامتداول است. غلتیدن/ غلطیدن: غلتیدن واژه ای  فارسی اسـت و باید  با " ت" نوشـته شـود . تر کیبات این فعل را  نیز  باید با ت نوشـت، مانند: غَلت، غلتیدن، غلتنده، غلتیده، غلتان، غلتک و...   غوته / غوطه : " در آب فرو رفتن " به فارسی " غوتیدن "  است که امروز در زبان تاجیک نیز به همین شکل و به همین معنی به کار می رود. از این رو غوطه خوردن، غوطه زدن و غوطه ور نیز همگی نادرست است و باید با تای دو نقطه نوشته شود. از این گروهند: تپش، تپیدن، غلتیدن؛ غلت زدن، ؛ غلت خوردن؛ غلتک، غلتان.

غیظ / غیض:  در عربی غیظ، خشـم و غضب را گویند و غیض  به معنای کاهـش آب اسـت. فترت/ فطرت:  معنای فترت، رکود وسـسـتی و بی حاصلی اسـت میان دو دوران خوشـبختی، یا فاصله ی میان دو دوره ی فعالیت. اما فطرت به خصوصیت و هر موجود از آغاز خلقتش می گویند و به سـرشـت و طبیعت او. فطیر/ فتیر: فطیر واژه ای عربی و به معنی  خمیر ور نیامده و تخمیر نشـده است و از این رو باید با " ط " نوشـته شود و  واژه ای به نام فتیر اصلن وجود ندارد. قفص / قفس:  این واژه عربی اسـت و باید با "ص " نوشـته شـود . اما در زبان فارسی آن را همیشه با "س " نوشـته اند و املای آن به شکل قفس  رایج  اسـت. قیمومت / قیمومیت:  واژه ی قیمومت  را که به معنی قیم بودن است،  فارسی زبانان ساخته اند و در زبان عربی کاربردی ندارد و کاربرد قیمومیت  نادرست است کُحل / کــَهل: کحل اسم است به معنای " سـرمه"  اما کهل ، صفت اسـت برای مرد میان سـال.  گزارش ها / گزارشات: برخی ها  واژه ی  فارسی گزارش  را با " ات" عربی جمع می بندند که نادرسـت اسـت لایتجزا / لایتجزی: این واژه با آن که عربی اسـت املای درسـت آن لایتجزا اسـت و معنای آن تجزیه نا پذیر. مآخذ / مأخذ: واژه ی عربی  مأخذ مفرد و به معنی منبع و محل گرفتن و مآخذ جمع آن  است  . اما برخی این واژه ها را به جای یک دیگر یعنی مفرد را به جای جمع وجمع را به جای مفرد به کار می برند.  مبرا / مُبری : این واژه ی عربی به معـنی" تبرئه شـده از تهمت"  اســت و در فارسی و عربی آ ن را مبرا می نویسـند.  مجرا / مجری: واژه ی مجری اسـم فاعـل  مصدر اجراء و به معـنای  اجرا کننده اسـت، مانند " مجری قانون ". ولی در عربی  مجری را به صورت مجرا نیز تلفظ می کنند که در آن صورت، اسـم مفعول مصدر  اجراء  و به معنای " اجرا شـده،  عملی شـده " اسـت که در فارسی به تر است که  به صورت "مجرا"  نوشـته شـود تا با "مجری" اشتباه گرفته  نشـود.

محظور/ محذور:  واژه ی  محظور به معـنای " ممنوع و حرام" اسـت و محذور هم به معـنای " آن چه از آن می ترسـند" و هم به معنای "مانع و گرفـتاری"  آمده اسـت. یعنی در مواردی که مراد گرفـتاری و مانع و حجب وحیای اخلاقی باشـد باید محذور نوشـت مانند: " محذور اخلاقی " و یا  " در محذور قرار گرفتم و پیشـنهاد اورا پذیـرفـتم "، مسأله / مسئله: این واژه عربی اسـت و در خط عربی به صورت مسـألة نوشـته می شـود و در زبان فارسی هم بسـیاری  این اصل را رعایت نموده و آن را به صورت مسأله می نویسـند، نه مسئله. مسـؤول/ مسـئول: املای این واژه به هردو شـکل آن درسـت اسـت. در عربی البته مسـؤول می نویسـند، اما در فارسی همیشه آن را  با یک واو نوشـته اند

مزمزه / مضمضه: واژه ی مزمزه فارسی  و به معـنای چشـیدن و نرم نرم خوردن چیزی است و مضمضه عربی و به معـنای گرداندن اب در دهان برای شـسـتن آن است. مُعتـَنی به/ متنابه: این واژه  عربی اسـت و معنی آن، هـنگفت، مهم و قابل اعتنا اسـت و املای آن نیز به صورت معتنی به درسـت اسـت.  مقتدا / مقتدی : این واژه  را که به معنی پیشوا است در عربی مقتدی نوشته اما  مقتدا تلفظ می کنند. از این رو در زبان فارسی برای پرهـیـز از اشـتباه خواندن  باید آن را مقتدا  نوشـت. منتها / منتهی:  این دو واژه را در فارسی  به تر اسـت برحسـب تلفظ شـان بنویسـیم مانند:  سـاختمان های این ناحیه هـمه بلند اسـت، منتها محکم نیسـت یا " این خیال باطل به جنون منتهی خواهد شـد" . 

نیاگان / نیاکان : در فارسی نیاگ  یا  نیا به معنی جد است و جمع درست آن نیاگان است نه نیاکان. وهله/ وحله: این کلمه را که به خط عربی وهـله می نویسـند ومعنای آن نوبت و دفعه اسـت، نباید وحله نوشـت، زیـرا که وحله  در عربی و  در فارسی معنایی ندارد. هیز / حیز:  واژه ی  هـیـز  به معنای  بدکار و بی شـرم اسـت، مانند: او نگاه هـیـز و دریده ای داشـت. و حیز به معنی  جا و مکان است.

هیئت / هیأت: واژه ی  هیئت عربی  و به  معنی شـکل و صورت چیزی و نیز  به معنی عـده ودسـته ای از مردم است. جمع هیئت نیز  هیأت  اسـت و نباید یکی را به جای دیگری به کار برد.

منابع : در مکتب استاد / دکتر سعید نفیسی امثال و حکم / مهدی پرتوی آملی مهر و فرهنگ / محمد نبی عظیمی

سلامی چو بوی خوش آشنایی